İŞARET ÖĞRENME KURAMI (Tolman)

Tolman, davranışçıların, davranışı çok küçük birimlere bölüp, analiz ederken, bütünü gözden kaçırdıklarını savunmuştur. Ona göre davranış, amaca yöneliktir; davranış, ulaşılacak amaç doğrultusunda, çevre koşullarına göre değişikliğe uğrayabilir, şekillenir ve uyum sağlayabilir.

Bütüncü (Molar) Davranış

Bütüncü davranışın özelliği amaçlı oluşudur. Tolman’a göre davranışı küçük birimlere bölerek çalışmak, davranışın anlamını kaybettirir.

Öğrenme

Tolman’a göre öğrenme; temel olarak çevreyi tanıma ve keşfetme sürecidir. Organizma, araştırma yoluyla bir işaretin diğer bir işarete götürdüğünü keşfeder ve bunları kullanarak amacına ulaşır.

Organizma bu kazandığı bilgiyi birbirinden ayrı, bağımsız birimler halinde değil, organize edilmiş bilgi halinde saklar. Organizmanın çevreye ilişkin organize edilmiş bilgi türü bilişsel harita olarak adlandırılır. Organizma, yer öğrenme sürecinde bu haritalardan yararlanır. Tolman, üst düzey organizmaların kendilerini istedikleri amaca ulaştıracak yolların ve nesnelerin uzaysal planını kapsayan bilgilerini kullandıklarını savunur. Organizma bilişsel haritasını kullanarak kendisini en kısa şekilde amaca ulaştıran yolu seçer. Bu durum en az çaba ilkesi olarak adlandırılır.

Örtük (gizil) öğrenme

Bilinçsizce, farkında olmadan ve istemeden edinilen öğrenmelerdir. Buna göre, bazı öğrenmeler öğrenme amacı olmadan, hatta kişi farkında olmadan gerçekleşir. Yapılan çalışmalar, gizil öğrenmenin zihinsel imge ya da bilişsel harita olarak depolandığını göstermektedir. Organizma ilgili bir problemle karşılaştığı zaman bu haritalara başvurur ve onu kullanır.

ÖĞRENME TÜRLERİ

a. Kateksis

Kateksis, belli dürtü durumlarıyla belli nesneleri ilişkilendirme eğiliminin öğrenilmesidir.

b. Eşdeğer İnançlar

Alt amaç, ana amaçla aynı tepkiye sahip olduğunda, alt amaç, eşdeğer inanç oluşturur. Bu durum, uyarıcı-tepki kuramlarında ikincil pekiştirme kavramına çok benzemekle birlikte, bu öğrenme çeşidi fizyolojik dürtülerden ziyade “sosyal dürtülerin” tatmini ile ilişkilidir.

c. Alan Beklentileri

Alan beklentileri, biliş haritalarının oluşturulduğu gibi yapılandırılır.

d. Alan-Biliş Yolları

Alan-biliş yolu, bir problem çözme stratejisi olarak belli durumlarda algısal alanı düzenleme eğilimi olarak tanımlanır. Problem çözme stratejisinde önemli olan nokta, bir problemi çözmede etkin olan bir stratejinin gelecekte benzer durumlarda da kullanılmasıdır.

e. Dürtü Ayırımları

Bu öğrenme türü, organizmanın kendi dürtü durumunu analiz etmesini ve buna uygun davranışta bulunmasını içerir.

f. Hareket Biçimleri

Hareket biçimini öğrenme, bir eksiği gidermeye yöneliktir.